Doradztwo, edukacja i ocena jest potrzebna każdej parze starającej się o ciążę. Dla kobiet z istniejącą wcześniej chorobą serca staje się to obowiązkowe. Sytuacje wysokiego ryzyka kardiologicznego, które stanowią przeciwwskazanie do ciąży, powinny być szczegółowo omówione, zawsze w zespole wielodyscyplinarnym, zobacz więcej – tutaj.
Biorąc pod uwagę powagę decyzji o przeciwwskazaniu do zajścia w ciążę, uzasadniona jest druga opinia lekarska. Należy omówić potencjalne powikłania, w tym ryzyko śmierci matki. Kardiolog może zalecić wykonanie próby wysiłkowej w celu oceny stanu funkcjonalnego (np. w chorobie zastawkowej z niepewnym wskazaniem do naprawy chirurgicznej). Rozpoznanie (potencjalnie) ciężkich postaci zastawek lub innych chorób serca ze wskazaniem do zabiegu operacyjnego będzie skutkowało zaleceniem rozwiązania chirurgicznego przed ciążą.
W czasie ciąży
W przypadku nieplanowanej ciąży zaleca się wczesną ocenę kardiologiczną w celu oceny ryzyka matczynego, decyzji o kontynuacji ciąży i świadomego omówienia wszystkich możliwych opcji. W zależności od złożoności schorzenia kardiologicznego, stwierdzonego ryzyka oraz dostępności świadczeń medycznych, ciężarna będzie na bieżąco obserwowana przez zespół wielospecjalistyczny lub w przypadku braku takich świadczeń skierowana do takiego zespołu.
Wstępna ocena – jak najszybciej po rozpoczęciu ciąży będzie obejmować (oprócz rutynowych badań ciążowych ustalonych przez prowadzącego położnika):
Badanie fizykalne z obowiązkowym monitorowaniem ciśnienia krwi i pulsoksymetrii
Elektrokardiogram – przy pierwszej wizycie. Stratyfikacja ryzyka (ważna dla decyzji o protokole kontrolnym i leczeniu w czasie ciąży). Monitorowanie ultrasonograficzne:
- Monitorowanie echokardiograficzne matki jest decyzją kardiologa prowadzącego w zespole wielodyscyplinarnym
- Uzasadnione jest wykonanie badania USG macicy w pierwszym trymestrze ciąży (w 13 tygodniu ciąży metoda ta charakteryzuje się 85% czułością i 99% swoistością w wykrywaniu dużej wrodzonej patologii serca płodu i daje możliwość wczesnego postępowania).
- Echokardiografia płodu, wykonywana przez doświadczonego kardiologa, jest zalecana w drugim trymestrze ciąży u ciężarnych ze strukturalną chorobą serca; dokładne badanie anatomii płodu (3D), wykonywane w 22 tygodniu ciąży lub po 18 tygodniu ciąży, jest konieczne do rozpoznania wady serca płodu.
Wykrycie zmienionych przepływów macicznych w badaniu USG morfofetalicznym w I trymestrze, w połączeniu ze statystycznie wysokim ryzykiem w badaniu podwójnym wytworzenia stanu przedrzucawkowego w ciąży, wymaga uważnego monitorowania ciśnienia tętniczego ciężarnej i wykrycia białkomoczu po 20 tygodniu oraz wskazania do profilaktycznego podawania Aspiryny w dawce 150 mg/dobę, za zgodą prowadzącego położnika.
Opieka prenatalna. Zapobieganie anemii. Ocena kardiologiczna kobiet w ciąży z istotną patologią serca wymaga powtarzania badań. Polecamy:
- Wielokrotne ręczne oznaczanie ciśnienia krwi
- Poszukiwanie oznak i objawów niewydolności serca (osłuchiwanie płuc i serca, sprawdzanie ciśnienia w żyłach szyjnych, tętna, rytmu serca), pamiętając, że fizjologiczne przystosowanie organizmu do stanu ciąży prowadzi czasem do pomyłek w zakresie odczuwanych objawów
- Monitorowanie nietypowych objawów klinicznych niewydolności serca
Od początku ciąży sprawdź, czy nie doszło do zakażenia dróg moczowych
W przypadku wykrycia i/lub potwierdzenia nadciśnienia indukowanego ciążą, z lub bez towarzyszącego stanu przedrzucawkowego, obowiązkowe jest ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego metodą Holtera oraz inne badania mające na celu wykrycie uszkodzenia narządów docelowych. W zależności od pełnej oceny kardiolog we współpracy z prowadzącym położnikiem opracuje plan terapeutyczny, w tym ewentualne wskazanie do wcześniejszej indukcji porodu. - Około 32-34 tygodnia ciąży należy opracować indywidualny plan terapii okołoporodowej dla ciężarnej i omówić decyzje dotyczące profilaktyki antybiotykowej, profilaktyki przeciwzakrzepowej i odpoczynku.
- Kobiety ciężarne, u których rozpoznano nadciśnienie indukowane ciążą i/lub stan przedrzucawkowy, są obciążone dużym długoterminowym ryzykiem rozwoju przewlekłego nadciśnienia tętniczego w młodym wieku, nawrotu tego stanu w kolejnych ciążach oraz ogólnie dużym ryzykiem chorób kardiologicznych i mózgowo-naczyniowych.
- Z tego powodu po okresie porodu zaleca się kontynuację monitorowania klinicznego i biologicznego przez kardiologa prowadzącego, aby zapobiec rozwojowi chorób układu krążenia i śmierci z tej przyczyny w młodym wieku.